LGBTQ+ लेस्बियन, समलिङ्गी, उभयलिंगी, ट्रान्सजेन्डर र क्वियर वा प्रश्नको संक्षिप्त नाम हो। यी शब्दहरू एक व्यक्तिको यौन झुकाव वा लैङ्गिक पहिचान वर्णन गर्न प्रयोग गरिन्छ। यसले गैर-विषमलिङ्गी वा गैर-सिजेन्डर जो कोहीलाई पनि सन्दर्भ गर्न सकिन्छ । LGBTQ+ LGBTQQIP2SAA को लागि संक्षिप्त शब्द हो। यी प्रत्यक अक्षरको अर्थ के हो हेरौं:

L – Lesbian (लेस्बियन) - एक महिला जो अन्य महिलाहरु को लागी आकर्षित छ, या त यौन रूपमा, भावनात्मक रूपमा, वा दुबै।

G – Gay (समलिङ्गी) - परम्परागत रूपमा, 'समलिङ्गी ' एक पुरुषलाई वर्णन गर्न प्रयोग गरिएको थियो जो यौन र/वा भावनात्मक रूपमा अन्य पुरुषहरूप्रति आकर्षित थिए। यद्यपि वर्तमानमा, यो शब्द समलैंगिकतालाई समग्र रूपमा वर्णन गर्न प्रयोग गरिन्छ। यसले पुरुष र महिला दुवैलाई जनाउँछ जो एउटै लिंगमा आकर्षित हुन्छन्।

B – Bisexual (उभयलिंगी) - उभयलिंगी भनेर चिनाउनेहरू एकभन्दा बढी लैङ्गिक पहिचानतर्फ आकर्षित हुन्छन्।

T – Transgender (ट्रान्सजेन्डर) - ट्रान्सजेन्डर, वा छोटकरीमा "ट्रान्स" ले यस्तो व्यक्तिलाई बुझाउँछ जसको अहिलेको लिङ्ग पहिचान, जन्ममा उनीहरूलाई तोकिएको भन्दा फरक छ।

Q – Queer (क्वियर) - "Queer" शब्द विषमलिङ्गी (सीधा) वा cisgender नभएको जो कोहीको लागि छाता शब्द हो।

Q – Questioning (प्रश्न) - प्रश्न गर्ने, वा "जिज्ञासु" ले आफ्नो यौन झुकाव वा लैङ्गिक पहिचानको बारेमा अनिश्चित व्यक्तिलाई बुझाउँछ।यस समूहका सदस्यहरू पछि अन्य समूहहरू मध्य एकको रूपमा पहिचान गर्न जान्छन्, वा तिनीहरू सीधा/सिजजेन्डर हुन् भन्ने निर्णय गर्छन्।

I – Intersex (इन्टरसेक्स) - यो ती व्यक्तिहरूको लागि छाता शब्द हो जो यी लक्षणहरू लिएर जन्मेका छन् जसले उनीहरूलाई पुरुष र महिलाको परम्परागत लिङ्ग मोल्डहरू फिट गर्नबाट रोक्दछ। यी विशेषताहरू जैविक, हर्मोनल, आनुवंशिक वा शारीरिक प्रकृतिमा हुन सक्छन्।

P – Pansexual (प्यानसेक्सुअल) - Pansexual व्यक्तिहरू यौन र/वा भावनात्मक रूपमा सबै लिंग पहिचानहरूमा आकर्षित हुन्छन्। तिनीहरूले कसैको लिङ्ग, वा पहिचानद्वारा भेदभाव गर्दैनन्।

2s – Two-Spirit (दुई-आत्मा) - "दुई-आत्मा" एक छाता शब्द हो जुन मूल अमेरिकी संस्कृतिका सदस्यहरूलाई वर्णन गर्न प्रयोग गरिन्छ जसले परम्परागत तेस्रो लिङ्ग वा औपचारिक वा सामाजिक भूमिकामा अन्य भिन्नताहरू पूरा गर्दछ। 

A – Androgynous (एन्ड्रोजिनस) - "Androgynous" ले व्यक्तिहरूलाई जनाउँछ जसले या त पुरूष वा स्त्रीलिंगको रूपमा प्रस्तुत वा पहिचान गर्दैनन्। बरु तिनीहरू मिश्रित वा अनिश्चित लिङ्गका रूपमा चिनिन्छन्।

A – Asexual (अलैंगिक) - अलैंगिक व्यक्तिहरूमा अन्य व्यक्तिहरूप्रति कुनै पनि यौन आकर्षणको कमी हुँदैन, पहिचानको कुनै फरक पर्दैन। अलैंगिक व्यक्तिहरूले अरूप्रति रोमान्टिक स्नेह महसुस गर्न सक्छन् तर तिनीहरूसँग यौनिक रूपमा त्यो इच्छालाई व्यवहार गर्ने इच्छा हुँदैन।

(+) - LGBTQ+ को अन्त्यमा पाइने प्लस चिन्ह, माथि उल्लेखित कुनै पनि द्वारा प्रतिनिधित्व नभएको महसुस गर्ने कुनै पनि व्यक्तिलाई सन्दर्भ गर्न प्रयोग गरिन्छ। Pride rallyले समावेशीतालाई प्राथमिकता दिन्छ र यसरी आवश्यक रूपमा फिट नहुनेहरूको लागि ठाउँहरू स्थापना गर्दछ।

लैङ्गिक पहिचानलाई पुरुष/केटा वा महिला/केटी वा पुरुष/केटा र महिला/केटीको संयोजन वा ती वर्गहरू बाहिरको व्यक्तिको रूपमा आफूलाई व्यक्तिगत धारणाको रूपमा परिभाषित गरिएको छ।
धेरैजसो व्यक्तिहरूको लागि, लैङ्गिक पहिचान र जैविक लिंग परम्परागत तरिकामा मेल खान्छ। तथापि, केहि व्यक्तिहरूले लिङ्ग र लिङ्ग बीचको सम्बन्धको कम वा कुनै सम्बन्ध अनुभव गर्छन्, जस्तै ट्रान्सजेन्डर व्यक्तिहरू बीच।


यौन अभिमुखीकरण एक विशेष लिङ्ग (पुरुष वा महिला) को व्यक्ति को भावनात्मक, रोमान्टिक, र यौन आकर्षणको ढाँचाको लागी प्रयोग गरिएको शब्द हो। समलैंगिक, समलिङ्गी र उभयलिंगी अभिमुखीकरणको हुनु कुनै विकार होइन। अनुसन्धानले यी कुनै पनि यौन झुकाव र मनोविज्ञान बीचको कुनै अन्तर्निहित सम्बन्ध फेला पारेको छैन। विषमलिङ्गी व्यवहार र समलिङ्गी व्यवहार दुबै मानव कामुकताका सामान्य पक्ष हुन्। LGBT समुदायहरूले अझै पनि मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरूको पहुँच गर्न कलंक, पीडा, भेदभाव र अवरोधहरूको परिणामको रूपमा महत्त्वपूर्ण भावनात्मक संकट र मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीहरू अनुभव गर्छन्।



नेपालको वर्तमान अवस्था

नेपालमा लेस्बियन, समलिङ्गी, उभयलिंगी र ट्रान्सजेन्डर (LGBT) अधिकारहरू एसियामै सबैभन्दा प्रगतिशील छ। नेपालको संविधान (२०१५) ले LGBT अधिकारलाई मौलिक अधिकारको रूपमा मान्यता दिएको छ। नेपालको संविधानले LGBT व्यक्तिहरूको अधिकारसँग सम्बन्धित धेरै प्रावधानहरू समावेश गरेको छ।

आफ्नो लैङ्गिक पहिचानको आधारमा नागरिकताको प्रमाणपत्र प्राप्त गर्ने अधिकार यी रहेका छन्, राज्य र निजी पक्षहरूद्वारा लिङ्ग लगायतका कुनै पनि आधारमा भेदभाव गर्न निषेध, कानूनद्वारा प्रदान गरिएको विशेष सुरक्षाको लागि योग्यता र पहुँचको अधिकार, लिंग र यौन अल्पसंख्यकहरूको लागि सार्वजनिक सेवाहरू।

यद्यपि, यी सहयोगी कानून र प्रावधानहरूको बावजुद, LGBT मानिसहरूले नेपालमा अझै पनि सामाजिक भेदभावको सामना गरिरहेका छन् र विपरीत लिङ्गको साथीसँग मिल्न र विवाह गर्न महत्वपूर्ण दबाब छ।

LGBTQ+ मानिसहरूको मानसिक स्वास्थ्यका महत्वपूर्ण जोखिम कारकहरू:

1.Coming out
असहयोगी वातावरणमा मानिसहरूको लागि बाहिर निस्कँदा उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्न सक्छ।

2.Rejection and discrimination (अस्वीकार र भेदभाव)
लैङ्गिक असमानता, हानिकारक सामाजिक मान्यताहरू र LGBTIQ+ को रूपमा पहिचान गर्ने व्यक्तिहरूका लागि अभ्यासहरूले कलंक, भेदभाव र हिंसालाई उत्तेजित गर्छ, प्रायः चरम स्तरमा। यसले उनीहरूमा गम्भीर प्रतिकूल प्रभाव पार्दछ।

3.Substance abuse (पदार्थ दुरुपयोग)
LGBTQ+ भएका व्यक्तिहरूमा लागूपदार्थको दुरुपयोगको जोखिम बढेको पाइन्छ।

4.Homelessness (घरबारविहीनता)
पारिवारिक अस्वीकृति वा लैङ्गिक पहिचान वा यौन झुकावमा आधारित भेदभावका कारण, LGBTQ+ ले घरबारविहीनताका साथै घरबारविहीन आश्रय फेला पार्न कठिनाइको सामना गर्दछन् ।

5.Suicide (आत्महत्या)
यस समुदायका धेरै मानिसहरू चुपचाप संघर्ष गर्छन् र विषमलिङ्गी समूहहरूको तुलनामा आत्महत्याको ठूलो जोखिममा छन्।



LGBTQ+ को रूपमा पहिचान गर्ने मानिसहरूलाई हामी कसरी आदर गर्न सक्छौं?

• हामी आक्रामक नभई कसैको जीवनको बारेमा वास्तविक र जिज्ञासु हुन सक्छौं।
• खुला प्रश्नहरू सोध्नसक्छौँ।
• मानिसहरूलाई उनीहरूको मनपर्ने सर्वनामहरूको बारेमा सोध्नसक्छौँ, र तिनीहरूलाई प्रयोग गर्नसक्छौँ।
• गल्ती गर्न र माफी माग्न इच्छुक हुनसक्छौँ, र रक्षात्मक नभई फेरि प्रयास गर्नसक्छौँ ।
• ट्रान्स-पहिचान भएका व्यक्तिहरूलाई तिनीहरूको जन्मको नाम वा संक्रमणतर्फको चिकित्सा कदमहरूको बारेमा सोध्नसक्छौँ।


संघर्ष गरिरहेको व्यक्तिलाई हामी कसरी मद्दत गर्न सक्छौं?
• अरु कसैलाई दिने जसरी नै समर्थन दिनु।
• सक्रिय रूपमा सुन्न प्रयत्न गर्नु राम्रो सुरुवात हो। त्यसै गरी हामी कसरी मद्दत गर्न सक्छौं भनेर सोध्न सक्छौं।
• यो पनि महत्वपूर्ण छ कि हामीले सधैं शब्द र कार्यहरूद्वारा आदर र स्वीकृति देखाउनुपर्छ।
• साझेदार र पहिचानको बारेमा व्यक्तिको भाषा प्रतिबिम्बित गर्नसक्छौं।



आत्म-हेरचाहको लागि सुझावहरू :

1.Physical self-care (शारीरिक आत्म-हेरचाह):
यसमा तपाईले के खाइरहनु भएको छ, तपाई कति सुत्दै हुनुहुन्छ, तपाईले कति शारीरिक गतिविधि गरिरहनु भएको छ, र तपाईले आफ्नो शारीरिक आवश्यकताहरुलाई कत्तिको राम्रोसँग हेरचाह गरिरहनु भएको छ भन्ने कुरा समावेश हुन्छ।


2.Coming out: 
बाहिर निस्कनु आफ्नै शर्तमा हुनुपर्छ। अरू कसैको हैन। आफैलाई सम्मान गर्नुहोस् र यो कार्य त्यतिबेला मात्र  गर्नुहोस् जब तपाईं तयार हुनुहुन्छ।


3.Find a creative outlet  (एउटा रचनात्मक आउटलेट खोज्नुहोस्)
आफु भित्र रहेको त्यस्तो एक भाग खोज्नुहोस् र आफ्नो रचनात्मक पक्षमा डुब्नुहोस् जस्तै संगीत, चित्रकला, बागवानी, वा खेल खेल्दै।


4.Mental self-care (मानसिक आत्म-हेरचाह)
मानसिक आत्म-हेरचाहले तपाइँको दिमागलाई तीखो राख्ने चीजहरू समावेश गर्दछ, जस्तै पजलहरू, वा तपाइँलाई मोहित गर्ने विषयको बारेमा सिक्ने।तपाईंले किताबहरू पढ्ने वा चलचित्रहरू हेर्ने कुराहरू फेला पार्न सक्नुहुन्छ जसले तपाईंको दिमागलाई इन्धन दिन्छ।, तपाईंलाई स्वस्थ आन्तरिक संवाद कायम राख्नका लागी आत्म-दया र स्वीकृति अभ्यासले पनि मद्दत गर्न सक्दछ।

5.Emotional self-care (भावनात्मक आत्म-हेरचाह)
भावनात्मक आत्म-हेरचाहले तपाईंलाई नियमित रूपमा र सुरक्षित रूपमा आफ्ना भावनाहरू स्वीकार गर्न र व्यक्त गर्न मद्दत गर्ने गतिविधिहरू समावेश हुन सक्छ। यी स्वस्थ सामना गर्ने कौशलहरू हुन्। चाहे तपाईं आफ्नो भावनालाई प्रशोधन गर्न मद्दत गर्ने फुर्सदका गतिविधिहरूका लागि समय छुट्याउनुहुन्छ वा आफ्नो जीवनमा भावनात्मक आत्म-हेरचाहलाई समावेश गर्न महत्वपूर्ण छ।

6.Community care and finding support (सामुदायिक हेरचाह र समर्थन खोज्ने): 
यसमा अरूसँग भेला हुनु, गैर-राजनीति कुरा गर्न, वा अरूले के गरिरहेको छ भन्ने बारे थप जान्न समावेश गर्दछ जुन तपाईंलाई चासो लाग्न सक्छ, अर्थात् तपाईंको प्रशंसा गर्ने वा समर्थन गर्ने मानिसहरूसँग सामाजिकीकरण र आफूलाई घेर्न सक्नुहुन्छ।

प्रभावकारी आत्म-हेरचाह दिनचर्या को लाभ
•	चिन्ता र डिप्रेसन कम गर्ने
•	तनाव कम गर्ने र लचिलोपन सुधार गर्ने
•	खुशी सुधार गर्ने
•	ऊर्जा बधाउने
•	बर्नआउट कम गर्ने
•	बलियो पारस्परिक सम्बन्ध


नोट: यदी यी बाहेक अरु जतिल समस्या देखिएमा नजिकको मनसिक स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गर्नु होला ।